Αναδημοσίευση του αφιερώματος που γράφτηκε από τον Πρόεδρο της Ένωσης Συντακτών Κύπρου Γιώργο Φράγκο στον Φιλελεύθερο για τη συλλογή της Άννας Ιωαννίδου: «Αποτυπώματα», εκδόσεις Αρμίδα, 2022.
Η νέα ποιήτρια Άννα Ιωαννίδου έχει από νωρίς αποκρυσταλλωμένες αισθητικές αντιλήψεις και αρκετά ευκρινείς θεματικούς ορίζοντες. Επιλέγει να εκφράζεται ποιητικά με λιτότητα, απλότητα και αμεσότητα, αξιοποιώντας σύγχρονα μοτίβα λυρισμού και ενδοσκόπησης.
Την ίδια ώρα, εδράζει την ευρύτερη θεματική της, στις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στο αστικό τοπίο από τη μια, και στις ποιητολογικές αναζητήσεις με φιλοσοφικό υπογάστριο από την άλλη. Το συνολικό αποτέλεσμα όχι μόνο δεν είναι ευκαταφρόνητο, είναι και πολλά υποσχόμενο.
Αρχίζω την περιδιάβαση μου στους στίχους της νέας ποιήτριας από τα ποιήματα που πραγματεύονται τις ανθρώπινες, διαπροσωπικές σχέσεις. Εδώ θαρρώ πως αναδεικνύεται και η κριτική οξύνοια της Α.Ι., η οποία εμπεριέχει και ιχνοστοιχεία χλεύης. Το επιτηδευμένο, το ανειλικρινές, το κίβδηλο, ψέγονται με διαυγή δριμύτητα και ευστοχία: «Φοβού τους απανταχού δημοσιοσχεσίτες / και ‘είσαι καλά;’ φέροντας. / Αναγνωρίσιμοι μονομιάς. / Τρέπονται, ευτάκτως, σε φυγή, / κάθε που εσύ ξεκινάς να αρθρώνεις / το πιο ειλικρινές ‘πώς είσαι’ σου». (σελ. 20)
Ομόθεμο με το προηγούμενο, το ποίημα που ακολουθεί. Εξίσου ευτυχές ως προς το αισθητικό αποτέλεσμα κι ακόμα πιο ευσύνοπτο: «Τόσες χειραψίες / μα δε ζέστανε καμιά παλάμη / Τόσα ‘χάρηκα’ / κι ακόμη λυπημένες οι καρδιές». (σελ. 21)
Το ίδιο θεματικό μοτίβο επαναλαμβάνεται και στη συνέχεια με ακόμα πιο έντονη ωμότητα και κυνισμό. Εδώ, με διαύγεια, ευθύτητα και ειλικρίνεια, καταγράφεται και ψυχική συντριβή. Το ποίημα που ακολουθεί αφήνει συνάμα και μια επίγευση πίκρας: «Ας αφήσουμε τις χειραψίες / και τα ‘τι κάνεις’ / κι ας περάσουμε / στο δια ταύτα. / Λοιπόν, για πες, / εσένα / πόσα τρένα σ’ έχουν πατήσει;». (σελ. 29)
Στο θεματικό επίπεδο των ανθρώπινων, διαπροσωπικών σχέσεων παρεισφρέει συχνά και η επικαιρότητα. Για παράδειγμα, η παραδοξότητα, ο παραλογισμός και όλες οι αντινομίες της πανδημίας εγκιβωτίζονται μέσα σε λίγους μόνο στίχους. Κι αυτό γίνεται με ευστοχία, αμεσότητα και ευκρινές συναισθηματικό υπόβαθρο: «Σε επίσημη καραντίνα. / Σε απόσταση ασφαλείας από ό,τι αγαπάμε πιο πολύ. / Αν αγαπάς, δεν αγγίζεις, / ειδικά αν αγαπάς, δεν ακουμπάς. / Και προς Θεού ούτε φιλί, ούτε αγκαλιά». (σελ. 37)
Στα πιο «προσωπικά» ποιήματά της η Α.Ι. γίνεται ακόμα πιο εύστοχη, πιο συγκινητική και παραστατική. Πόση τρυφερότητα, πόση αγάπη, στοργή, αφοσίωση και αναγνώριση κρύβουν οι στίχοι που ακολουθούν: «Προς τι / τέτοια σχολαστική αποστείρωση / τους πρώτους μήνες, / ρε μάμμα; / Αφού ήξερες, / αργά ή γρήγορα / κι εμείς, / στις ίδιες λάσπες θα καταλήγαμε. / Μάλλον θα πόνταρες / στο αργά». (σελ. 54)
Ώρα όμως να περάσουμε και στα ποιήματα ποιητικής. Εκεί όπου η Α.Ι. καταθέτει τη δική της θεώρηση των ποιητικών πραγμάτων. Ξεκινώ από ένα ποίημα που, κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσε να θεωρηθεί προγραμματικό. Εδώ η ποίηση σημασιολογείται ως εγερτήριο σάλπισμα. Υμνείται η αφυπνιστική χροιά της.
Την ίδια ώρα, οι αισθητικές αβαρίες επιτρέπονται, φτάνει να υπηρετείται ένας υπέρτατος σκοπός. Προσωπικά, συμμερίζομαι, σε μεγάλο βαθμό, αυτή την ιεραρχική προτεραιοποίηση της Α.Ι. Αρκεί μόνο, όπως πιστεύω, να τηρείται μια στοιχειώδης ισοσκέλεια μεταξύ νοηματικού φόρτου και αισθητικού κάλλους. Ιδού το ποίημα: «Είναι βαθύς ο ύπνος · / τόσο, που καμιά φορά σκέφτομαι / χαλάλι οι κοινοτυπίες / κι οι επαναλήψεις. / Αν είναι να ξυπνήσει / ακόμη ένας, / κοινότυπα σας το δηλώνω, / χαλάλι». (σελ. 16)
Η Α.Ι. αρέσκεται να θεματοποιεί τις αρετές της ποίησης. Τη λυτρωτική αξία της, την εξαγνιστική ιδιότητα της, την καταπραϋντική χροιά της: «…ένα άγραφο ποίημα εμφανίζεται και με σώζει. / Αρκεί να με κρατά αγκαλιά, / ν’ αναπνέουμε ρυθμικά μαζί / ώσπου να με βάλει απαλά για ύπνο…». (σελ. 44) Γενικά, η ποίηση της Α.Ι. χαρακτηρίζεται από ένα βαθύ λυρισμό, έμπλεο συγκινησιακού ρίγους, με πλούσιο συναισθηματικό βάθος. Και βεβαίως, ενσυναίσθηση για όσους δοκιμάζονται από δρώμενα που αφήνουν πληγές.
Γι’ αυτό και στα ποιήματα της απαντώνται συχνά στίχοι ενδοσκόπησης, αυτοκάθαρσης και εσωτερικής λύτρωσης από λογής – λογής εσωτερικούς «δαίμονες»: «Κοίτα πώς γράφουν μόνιμα απάνω μας / – σαν τατουάζ. / Δέρμα που’γιν’ ένα με το δέρμα. / Αν ήταν λεκές, ίσως και να’ σβηνε. / Αν ήταν εκδορές, ίσως και να’ φευγαν… / …κάθε που ξεκινάς τις πληγές να καθαρίσεις, / καταλαβαίνεις πως, αυτές πρώτες, έχουν ήδη αρχίσει / να καθαρίζουν εσένα». (σελ. 43) Ασφαλώς, οι πληγές, όσο «καθαρίζουν» τον καθένα μας, άλλο τόσο τον καθορίζουν κιόλας.
Θα ήθελα να ολοκληρώσω αυτή τη σύντομη παρουσίαση με το τελευταίο ποίημα της συλλογής «Αποτυπώματα». Πρόκειται για ένα ποίημα – μανιφέστο με σαφείς, ρητές, κατηγορηματικές και μονοσήμαντες υποδείξεις – προτροπές. Πρόκειται για ένα μοτίβο – πρότυπο ανθρώπινης συμπεριφοράς, σύμφωνα με τα πιστεύω της ποιήτριας: «Να προσέχεις / τους ανθρώπους με καλή πρόθεση / τους ανθρώπους με κακή πρόθεση / τα μεγάλα λογύδρια / την υπόκωφη σιωπή… / …την κυρία που ζητάει ένα ευρώ / την κυρία που δίνει ένα εύρω. / Μα, κυρίως, να προσέχεις / τον πόνο που θάφτηκε μέσα σου / μη μπορώντας να μετατραπεί / σε Αγάπης / αποτυπώματα». (σελ. 56) Καταλήγοντας, και με βάση το ιδιοσυγκρασιακό credo, αλλά και την έφεση της στη θεματική του ανθρώπινου πόνου, θα πρότεινα στην Α.Ι. να μελετήσει την ποίηση της Άννα Αχμάτοβα. Θα εκπλαγεί πόσα πολλά μπορεί να διδαχθεί.
Πηγή:
https://www.philenews.com/politismos/article/1206312/i-anthropines-schesis-sto-astiko-topio/