Aφιέρωμα στη νέα ποιητική συλλογή “Γράμμα στη Μητέρα”

*Γράφει η Άννα Ιωαννίδου

«Γράμμα στη μητέρα». H νέα ποιητική συλλογή που σφραγίζει με αγωνία και αληθινή φωνή τον παλμό του σήμερα. Σκιαγραφεί την πραγματικότητα που βιώνει η ανθρωπότητα και που καλύτερα όλων ένας ποιητής μπορεί να παρατηρήσει και να αποδώσει με τη δέουσα ευαισθησία και καθαρότητα.

Με στίχο αφυπνιστικό ο Ε. Μύρων παίρνει τα «Γράμματα στη Μητέρα» του Κύπριου Κώστα Μόντη ένα βήμα πιο μπροστά, πετυχαίνοντας ακριβώς αυτό που η τέχνη και η ποίηση οφείλουν να κάνουν: να δημιουργούν νέα σχήματα, νέα πνοή, ανοίγοντας καινούργια αυλάκια σε συνέχεια αυτών που έφτιαξαν γνήσιοι ποιητές και δάσκαλοι.

Η βαθιά γνώση και η πραγματική αγάπη του Μύρωνα για την ποίηση του Μόντη είναι εμφανείς. Ο νεαρός ποιητής, αποκαλεί «συγγενή» του τον Κύπριο ποιητή στον πρόλογο του βιβλίου, εξηγώντας πως πέρασε πολλά βράδια μαζί με τους στίχους και το αίμα του δασκάλου. Στίχους που έγραψαν μέσα του ως οδοδείκτης και φάρος ζωής. Είναι βέβαιο πως ο Μόντης, όπως και κάθε αληθινός ποιητής, θα αισθανόταν βαθιά συγκίνηση βλέποντας το έργο ψυχής που κατέθεσε να προχωρά μέσα από μια νέα εκδοχή από καρδιάς γραμμένη.

«Ποίηση και ζωή είναι ένα» δηλώνει ο Μύρωνας στο βιογραφικό του. Και πως να μην είναι συγκάτοικοι σε ένα ανώτερο σύννεφο οι δυο ποιητές, όταν αυτό ακριβώς ήταν που εφάρμοσε κι ο αείμνηστος Μόντης στην πορεία της ζωής και της ποίησής του, κόντρα στους καιρούς και τους ανέμους;

Αλλά και ποιος ακούει πλέον τους ποιητές που με πόνο ψυχής μαρτυρούν πως η ποίηση δεν έχει πια χώρο στις καπιταλιστικές ζωές μας; Εκείνες που θεωρούν άξιο και σημαντικό αυστηρά και μόνον ό,τι αποφέρει κέρδος.

Λένε τὰ ποιήματα χαμένο χρόνο
χόμπι τὰ λένε, μάνα.
Ἐκεῖ ποὺ γδυνόμαστε
ἐκεῖ ποὺ βάζουμε τὴν ψυχὴ μας
τὸ λένε άπλὴ ἀσχολία, πάρεργο.
Ὅμως ἐμεῖς ἐκεῖ μέσα ἀνασαίνουμε
ἐμεῖς ἐκεῖ μέσα κρύψαμε τὸ ὄνειρο
νὰ μὴν τὸ δοῦν βρώμικα μάτια.

Ὅ,τι δὲν παράγει κέρδος τὸ σκοτώνουν, μάνα,
σὰν κουτσὸ ἄλογο τὴς φέρονται τῆς ποίησης.

(από το μέρος «Ε», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Ο ποιητής (αν όχι αυτός, τότε ποιος;) μας μιλά την αλήθεια γυμνή. Είναι, πράγματι, το ίδιο οδυνηρό πάντοτε να μας κατακρεουργεί τα όνειρα ο πόλεμος. Να παραμένει το ίδιο αδυσώπητος όσο κι αν στις μέρες μας προσπαθούν να «εξευγενίσουν» κάθε πεδίο μάχης

Ἐμεῖς δὲν ζήσαμε πόλεμο, μάνα,
εἴδαμε ὅμως φίλους νᾶ καίγονται ἀπὸ κατάθλιψη,
φίλους νὰ σμπαραλιάζονται ἀπὸ ναρκωτικά,
γονεὶς να πηδοῦν άπὸ τὸν ἔκτο
συνανθρώπους μας νὰ τρώνε σκουπίδια.
Ἀνθρώπους ποὺ τοὺς ἐξόρυξαν ἀπ ́τὰ μάτια τὸ ὄνειρο.
Δὲν ζήσαμε πόλεμο ἐμεῖς.
Ζούμε τὴν ἐμπόλεμη ζώνη.

(από το μέρος «Ν», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Είναι αρκετά τα σημεία που το Γράμμα μας θυμίζει πόσο σάπιο είναι το έδαφος πάνω στο οποίο ήρθαμε για να πατήσουμε και πόσο έντονη είναι η ανάγκη για ουτοπία ή για ευ-τοπία. Για έναν κόσμο αλλιώτικο, καθόλου απρόσφορο αλλά γεμάτο ζωντανά χρώματα κι ιδέες εξαίσιες. Αλλά, που φτερά για να πετάξεις; Που να βρεθεί μια ιδέα, ένα όνειρο με θάρρος καμωμένα για να τα εμπιστευτούμε, για «ν’ αντριέψουμε» μαζί τους;

Ἐμεῖς δὲ βρήκαμε μιὰ σημαία ἔτοιμη
ἦταν ὅλες σκισμένες,
δὲ βρήκαμε μιὰ ἰδέα ζωντανὴ
νὰ τὴν πιστέψουμε γιὰ νὰ τὴν δοῦμε νὰ καίγεται.
Ν’ ἀρπαχτούμε γύρω της γιὰ λίγο
νὰ κουλουριαστούμε γύρω της γιὰ λίγο.
Ν ́ ἀντρειέψουμε μ ́ αύτὴ
ν ́ἀντρειέψουμε γι αὐτήν.

Εἶναι καλό καὶ τὸ ψέμα, μάνα, χρειάζεται…

(από το μέρος «Β», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Θα τον ακούμε για χρόνια το Μύρωνα μέσα μας να μας ξυπνά κάθε στιγμή που πάμε να κοιμηθούμε. Γιατί η αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης και των εποχών που διανύουμε, η ψευτιά και η μαρκετίστικη χροιά που έχει πάρει κάθε φέρεσθαι στις μέρες μας, δε θα μας αφήνει να εμπιστευτούμε πια κανένα στόμα και κανένα χέρι. Για ποιους αριστερούς μιλάμε πλέον; Αυτούς που έχουν γίνει πιο δεξιοί κι από τους δεξιούς; Στο βωμό του εξουσιάζειν έχουν βαφτεί όλα τα χέρια με το ίδιο χρώμα.

Μάνα, δὲν μπορῶ νὰ δώσω τὸ χέρι μου
σὲ καμιὰ χειραψία.
Δὲν ἀφήνεται ἐλεύθερο μέσα σὲ καμιὰ χειραψία
τὸ χέρι μου.
Γιατὶ πότε μοῦ δίνουν τὸ ἀριστερὸ
καὶ πότε τὸ δεξί
γιατὶ πότε μοῦ δίνουν τὸ ἀριστερὸ γιὰ δεξί
καὶ πότε τὸ δεξὶ γιὰ ἀριστερό.
Καὶ μεταξὺ τους, φοβᾶμαι, μάνα
πὼς σφίγγονται αὐτὰ τὰ χἐρια ὅταν δὲν βλέπουμε,
ἀναμεταξὺ τους ἀγκαλιάζονται τὰ ἀπἐναντι δάχτυλα.

(από το μέρος «Π», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Πόσο οδυνηρό αλλά και πόσο αληθινό φαντάζει όταν ο ποιητής μας υπενθυμίζει πως άλλα είναι σήμερα τα σχέδια των ανθρώπων για τους τόπους που αγαπήσαμε. Πως αλλιώς ορίζεται ο άνθρωπος πλέον, αλλιώς το Αιγαίο. Και που να χωρέσει ομορφιά πια σε ένα τοπίο; Που να χωρέσει ομορφιά μέσα μας;…

Εἷπαν τὸν ἄνθρωπο λαθραίο, μάνα,
πῶς γίνεται ἕνας ἄνθρωπος λαθραίος;
Λαθραία ξέρω τὰ ἐμπορεύματα…
Καὶ τὸ Αἰγαῖο πῶς μπορεῖ καὶ τοὺς πνίγει
πῶς ἀντέχει καὶ τοὺς πνίγει
κι ἔπειτα βάζει τὰ καλὰ του
καὶ φρεσκολουσμένο
δεξιώνεται ἱστιοφόρα τὰ καλοκαίρια,
κι ἔπειτα βάζει τὰ καλὰ του
καὶ ὑποδέχεται τουρίστες τὰ καλοκαίρια;

Ἀλλιῶς ζωγράφισες γιὰ μένα τὸ Αἰγαῖο, μάνα…

(από το μέρος «Ο», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Μας αφυπνίζει ο Μύρωνας, αφού πράγματι «Εἴμαστε στὸν αὐτόματο», σε ένα τρέξιμο με δίχως προηγούμενο. Σε μια «φρενίτιδα» που δεν έχει φρένο και που να θυμηθείς πλέον; Που να βρεις χρόνο για διασκέδαση αληθινή;

Κάνουν ἔργα λένε γιὰ νὰ κάνουν
γρηγορότερο τὸ βιαστικό.
Μαθαίνουμε τόσα πολλά,
μαθαίνουμε πὼς νὰ ξεχνᾶμε πολλά,
μαθαίνουμε νὰ σκοτώνουμε τὸν χρόνο μας.
Τώρα ἡ διασκέδαση μᾶς διασκεδάζει.

(από το μέρος «Ν», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Ορμώμενος από τον αγαπημένο του δάσκαλο Κώστα Μόντη, ο ποιητής μιλά κατευθείαν στον πιο δικό του άνθρωπο, σε φλέβα κεντρική. Σε όλες τις στιγμές της ζωής μας, σε όποια ηλικία και συνθήκη, η μάνα είναι ο άνθρωπος που ενστικτωδώς θέλουμε να στραφούμε και να ανοίξουμε την καρδιά μας.  Την καταλυτική σημασία της θέσης της μάνας έχει αναλύσει χρόνια πριν ο Φρόιντ και άλλοι ακόλουθοι της ψυχαναλυτικής του θεωρίας: εκείνη είναι η πρώτη φωλιά, η πρώτη μας πατρίδα. Δεν υπάρχει τίποτα πιο κοντινό σε εμάς από την αγκαλιά της, αυτή που πάντα θα ακούει κάθε νέο κραδασμό, θα αφουγκράζεται κάθε καινούργιο στίχο από το αίμα μας. Σαν μια μεγάλη μήτρα το Γράμμα και μέσα του χωράμε όλοι. Σα να στέλνουμε μαζί μια κοινή φωνή σε ό,τι πιο αγαπημένο, οικείο, ασφαλές.

Το Γράμμα του Μύρωνα, πέρα από τον Μόντη, με πήγε και στα γράμματα της Σύλβια Πλαθ. Στο «Letters Home» και η Πλαθ έστελνε τη δική της ψυχή στη μητέρα και την οικογένειά της μέσα από μια σειρά γραμμάτων από τα χρόνια των σπουδών μέχρι και το θάνατό της. Είναι σίγουρο πως οι γνήσιοι ποιητές, ακόμη κι αν έχουν διανύσει άλλες δεκαετίες και άλλες ζωές, μέσα από τις ποιητικές τους διαδρομές καταφέρνουν να συναντώνται σε αυτό το υψηλότερο στρώμα, εκεί όπου οι ανησυχίες και οι ψυχικές αναταράξεις έχουν πάντα κάτι κοινό να συνομιλήσουν.

Με υπέρμετρη ευαισθησία και με εκείνη την πηγαία, συνεχή αντίσταση που οι ποιητές έχουν στις φλέβες, ο Μύρωνας ομολογεί στη μάνα του πως εκείνος είχε «ἀκόμη θέσεις λουλουδιῶν» μέσα του κι έβρισκε «στοὺς ἀνθρώπους κρυμμένους παραδείσους» μη αφήνοντας τα «λυσσαλέα κύματα» να μπουν μέσα στον πίνακα που ζωγράφιζε. Κορύφωση της ευαισθησίας του είναι όταν μας υπενθυμίζει μέσω του αγαπημένου του ζωγράφου πως άλλος είναι ο ουρανός, άλλα είναι τα χρώματα, αλλού πρέπει να κοιτάξουμε αν θέλουμε να δούμε την αλήθεια.

Ἤξερε πὼς ἄλλα εἶναι τὰ χρώματα
ἄλλο τὸ πράσινο, ἄλλο τὸ γαλάζιο –
πρέπει νὰ ἐφευρεθεί ξανὰ ὁ οὑρανός.
Πὼς χρειάζεται τὸ εἶναι μας ὡς τὴν τελευταία ἀνάσα,
ξεχαρβαλωμένο ἀπὸ τὴ μάχη,
ὡς τὸ τελευταίο βήμα πρὶν τὴν πτώση. Συνεχόμενη ἔκρηξη…
Ὁ Βίνσεντ ἤξερε πὼς τέχνη εἶναι καταμέτωπο ἐπίθεση
στὸν οὑρανὸ γιὰ νὰ ἐπωφεληθούν ἐκεῖνοι στὰ ὁδοφράγματα.

(από το μέρος «Χ», Γράμμα στη Μητέρα, Εκδόσεις Αρμίδα 2019)

Υπήρξαν στιγμές, και όχι λίγες, που αισθάνθηκα πως γράφω κι εγώ μαζί αυτό το Γράμμα. Μια συγγένεια καθαρή, έτσι ακριβώς όπως ο ίδιος ο ποιητής την περιγράφει στο καλωσόρισμα της συλλογής. Τέτοια που δεν έχει καθόλου να κάνει με τη βιολογία του αίματος αλλά μάλλον με εκείνη του συλλογικού ασυνειδήτου.

Ξυπνούσε σε κάθε ενότητα γιατί οι στίχοι από το Γράμμα πράγματι μιλούν για μια καθολική ψυχική κληρονομιά που κατοικεί εδώ και αιώνες μέσα σε κάθε άνθρωπο. «Τούτη η ιλιγγιωδώς πανάρχαια ψυχή”, που έλεγε ο Carl Jung, που μας συνδέει αέναα και μας ωθεί να νιώσουμε από μέσα τα λόγια του ποιητή. Από «το κρυφτό» που παίζαμε στις αλάνες και «τα πρόσεχε» της μάνας, μέχρι το μαχαίρι ακόμη μίας εμπόλεμης ζώνης, τον μπαλτά της κατάθλιψης και τη σημερινή αποχαύνωση σε τηλεοράσεις και οθόνες που πράγματι «γι’ αυτές καταντήσαμε να καλλωπιζόμαστε» και σε «αυτές να κοιταζόμαστε».

Δεν είναι σημερινό το Γράμμα του Μύρωνα, κουβαλά μέσα του αιώνες ψυχής που κοινά αναπνέει εντός μας. Κι ας έχουμε γίνει πιο ξένοι από ποτέ. Κι ας απομακρυνόμαστε από τους ίδιους τους εαυτούς μας.

Κι ας «αφομοιωνόμαστε μάνα»…

* Το βιβλίο ποίησης “Γράμμα στη Μητέρα” διατίθεται από τις Εκδόσεις Αρμίδα και στην Ελλάδα σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Πρωτοπορίας