Όταν όλη σου τη ζωή αντικρύζεις αυτό – της Άννας Ιωαννίδου

της Άννας Ιωαννίδου

“Είναι [όντως] δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας”, όπως έγραψε ο ποιητής.

Κι είναι ακόμη πιο δύσκολο, κάθε μέρα, ζώντας στην μοναδική μοιρασμένη πρωτεύουσα του κόσμου, να αντικρύζω αυτό στην αντίπερα όχθη του επί χρόνια κατεχόμενου τόπου που γεννήθηκα και μεγάλωσα.

Δεν είναι καθόλου υπερβολή, πως κάποια πράγματα είναι πράγματι, ασύλληπτα για το νου. Για την καρδιά δε, ούτε λόγος. Η γήινη πραγματικότητα είναι αμείλικτη και συνταράσσει. Το τραύμα της τούρκικης εισβολής, τόσο για τους Ελληνοκύπριους όσο και για τους Τουρκοκύπριους, παραμένει εμφανές και διάχυτο στο σήμερα. Οι γενιές που το βίωσαν βρίσκονται εν ζωή και τα σκληρά αποτυπώματα του πολέμου χρωματίζουν ακόμη ποικιλοτρόπως χιλιάδες ψυχισμούς και καρδιές.

Την ίδια ώρα που τόσο προκλητικά με κοιτάζει αυτή η σημαία από την ημέρα που γεννήθηκα, σε κάθε επέτειο της εισβολής έρχονται στο νου στιγμιότυπα από το ιστορικό βιβλίο ντοκουμέντο «ΕΦΙΑΛΤΗΣ», του δημοσιογράφου και ερευνητή Αντρέα Καουρή. Πρόκειται για ένα βιβλίο που στέκεται παρακαταθήκη γερή, φυλάκιο ντοκουμέντων και μαρτυριών που απλά αφοπλίζουν με την τόση αλήθεια της κτηνωδίας που τα διαπέρασε, την τόση αυθεντία της τραγωδίας που τα χαρακτηρίζει. Ένα βιβλίο με τεκμήρια που κρατούν τη μνήμη στον αναπνευστήρα. Μια μνήμη που όσο και να θέλουν κάποιοι να σβηστεί, είναι εκτός από πολύ νωπή, τόσο βαθιά χαραγμένη στις ζωές χιλιάδων ψυχών, που ενεργειακά και λογικά, είναι δύσκολο έως και αδύνατον να χαθεί.

Αισθάνομαι πως σπάνια, τέτοια αποτυπώματα, καταφέρνουν να καταγράψουν πραγματικότητες με τρόπο αντικειμενικό, τόσο- όσο. Στο βιβλίο εμπεριέχονται εκατοντάδες μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν την εισβολή του 1974, ανθρώπων που έκλαψαν, έχασαν, πολέμησαν, βιάστηκαν ποικιλοτρόπως, καρτέρησαν, πόνεσαν, πονάνε πολύ. Μαρτυρίες πολεμιστών, αγνοουμένων, συγγενών αγνοουμένων, μανάδων αδικοχαμένων ψυχών, παιδιών, που τους νόθεψαν το χαμόγελο, πριν καλά-καλά προλάβει να εμφανιστεί.

Στο βιβλίο, επίσης, εμπεριέχονται και ποιήματα, από Κύπριους πολεμιστές και γυναίκες που με τόση δύναμη και καρτερικότητα, στάθηκαν δίπλα στα παιδιά και τις οικογένειές τους, σε μια προσπάθεια να περισώσουν, ό,τι μπορούσε να σωθεί.

Πιο κάτω παρατίθενται εικόνες από το βιβλίο, που όχι απλά μιλούν, μάλλον ουρλιάζουν.

Ο Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης, αφοπλιστικά παραθέτει τους πιο κάτω στίχους για την Τουρκική Εισβολή, μεταξύ άλλων:

Τουρκική εισβολή ΙΙ

Αυτή η κούκλα με το κομμένο χέρι,
που κρεμάστηκε στο παράθυρο
του γκρεμισμένου σπιτιού,
ποιο παιδάκι ήθελε ν’ αποχαιρετήσει,
σε ποιο παιδάκι σύρθηκε ως το παράθυρο
ν’ ανεμίσει το χέρι και της το ’κοψαν;

Μετά την Τουρκική εισβολή

Τώρα πια πώς θα μπορέσουμε να πεθάνουμε,
τώρα πια πώς θα μπορέσουμε να πεθάνουμε
μ’ αυτή την έγνια πίσω μας;
Αναγκαστικώς θ’ αναβάλλουμε.

Στίχοι για την Τουρκική εισβολή

Υπάρχει μεγάλη ζήτηση στίχων
για την Τουρκική εισβολή.
Η κυρία Μ τους θέλει επειγόντως
για μια ραδιοφωνική εκπομπή στο Παρίσι,
δυο Ελληνικά κι ένα Αγγλικό περιοδικό
τους χρειάζονται για τα ειδικά αφιερώματά τους,
στην Camden Town και στην Νέα Υόρκη
οργανώνονται δύο φιλανθρωπικές χοροεσπερίδες
που θα τις ποικίλλει απαγγελία επίκαιρων ποιημάτων.
Είναι θέμα προβολής της Κύπρου
που πολύ θα βοηθήσει τον έρανο για τους πρόσφυγες.
Πώς να τους πεις πως έπηξε το μελάνι στην πέννα σου,
πώς να τους πεις πως έπηξε το αίμα στην καρδιά σου,
πώς να τους πεις να μας αφήσουν ήσυχους;

Ο Κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης έγραψε, μεταξύ άλλων, “Το Μίζαρον” μετά την Τούρκικη Εισβολή.

Το ποίημα περιγράφει τη βίαιη, άδικη εγκατάλειψη των προσφύγων από τα σπίτια τους. Αναφέρεται στο μίζαρον, που σημαίνει σάβανο (γαλλ. mise à mort), το οποίο απ’ ό,τι καταθέτει ο ποιητής, είχε φέρει η μάνα, από τον Άγιο Τάφο για να χει ρούχα η φορεσιά της ψυχής , όταν θα πέθαινε. Το ποίημα τονίζει πως με το βίαιο ερχομό των Τούρκων, όλα αναποδογυρίστηκαν, όλοι έτρεξαν να σωθούν, κι ούτε δυο κάλτσες ασυνδύαστες δεν πρόλαβαν να πάρουν μαζί τους. Όλα χάθηκαν. Όλα… Και το μίζαρον…

Το ποίημα μελοποίησε ο Μάριος Τόκας και το τραγούδησε ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου.

Ακούστε τον ίδιο τον ποιητή να απαγγέλλει “Το Μίζαρον”.

Πηγές:

• ΣΤΙΓΜΕΣ, Κώστας Μόντης, Ανθολόγηση από τις «Στιγμές» 1958-1975, ανθολόγηση Γ.Π. Σαββίδης, Αθήνα, Κέδρος, 1978
• ΤΟ ΜΙΖΑΡΟΝ, Ιούλιος 1992. Κυριάκος Χαραλαμπίδης, “Μεθιστορία“, εκδ. ΑΓΡΑ 1995, σ. 90. (Λιοβούττιν: Ηλιοβασίλεμα, ποτιτσίρωμαν: Κυπρ., ξεγύμνωμα).
• Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ, Αντρέα Καουρή, Γ’ ΕΚΔΟΣΗ, Εκδόσεις ΣΟΓΕΚ, 1988.